Tim je povodom Partizanski zbor, slovensko pevačko društvo koje baštini tradiciju partizanske Pevačke čete osnovane u aprilu 1944. u Sloveniji, potom održao svečani koncert u prestižnom Cankarjevu domu u središtu Ljubljane, piše Al Džazira Balkans.
Istovremeno, Slovensko ministarstvo kulture u pisanom je obrazloženju uvrštenja partizanskih pesama u nacionalnu baštinu objavilo, među ostalim, kako “u drugoj deceniji 21. veka pojedini zborovi i pevačke skupine ponovno otkrivaju partizansku pesmu i njen izražajni potencijal”, dodajući kako u savremenom, današnjem kontekstu, partizanske pesme “takođe, postaju deo ženskog aktivizma, poput Ženskog zbora Kombinat i Feminističkog zbora Z’borke”.
Južno od Sutle, od Hrvatske do Severne Makedonije, nema ni izbliza ničeg sličnog; štaviše, odvija se suprotan proces.
Dijagnoze porazne
Istina jeste da retke građanske inicijative nastoje da sačuvaju tradiciju partizanske pevačke umjetnosti – u Zagrebu, primera radi, postoji ženski Le Zbor, a u Puli zbor Praksa koji neguje partizansku pesmu – no festivala nema, a države ignorišu celokupno partizansko nasleđe. Štaviše, tiho ili čak otvoreno, novcem i ideološkom podrškom, podupiru revizionizam i zatiranje istine u pobedi nad nacistima, fašistima i svim njihovim kolaboracionistima.
“Partizanskim nasleđem se manipuliše, njime se maše kad se želi udariti na Nemačku i spočitati joj sramnu ulogu u Drugom svetskom ratu, dok se na unutrašnjem planu pod povampirenim nacionalizmom obezvređuje partizanski pokret, revidira istorija jer se rehabilituje četnički pokret”, ocenila je Tanja Topić, analitičarka iz banjalučkog ureda Zaklade Friedrich Ebert, stanje u bosanskohercegovačkom entitetu Republici Srpskoj.
“Srbi se samoproglašavaju jedinim baštinicima antifašističke borbe, dok danas u istu ravan postavljaju partizane, ali i one koji su se borili na strani fašističke koalicije”. Dodaje kako se “prvi čovek Republike Srpske [Milorad Dodik] zaklinje i stalno govori o partizanskoj tradiciji sopstvene porodice, ali i na sav glas peva četničke pesme”.
Zlatoje Martinov, predsednik Saveza antifašista Srbije, kaže da mu je prva reakcija na vest iz Slovenija bila: “Svaka čast, Slovenci!”
“Ako se neko iz ex-YU konačno setio i toga, onda je to za pohvalu”, komentirisao je vest o proglašenju partizanskih pesama nacionalnom baštinom u Sloveniji.
“Ne mogu da zamislim da bi u Hrvatskoj i Srbiji tako šta uopšte bilo moguće. Možda u Bosni i Hercegovini i to, prevashodno, kod Bošnjaka”, dodao je.
“Iako će se nekima ovo sa nematerijalnim dobrom Slovenaca činiti kao ‘mala krađa’, ko je kriv ostalim antifašistima, uključujući i nas ovde u Srbiji, što partizansku pesmu nismo promovisali kao zajedničko jugoslovensko nematerijalno kulturno dobro, što partizanska pesma zapravo i jeste”, kazao je Martinov.
‘Padaj silo i nepravdo’
A predsednik Antifašističke lige Hrvatske Zoran Pusić, koji o potezu Slovenskog ministarstva kulture misli sve najbolje, kazao je kako su “partizanske pesme kulturna baština svih država s područja bivše Jugoslavije” i “muzički izraz Narodno-oslobodilačke borbe sa snažnom etičkom komponentom – borbe za slobodu, bunta protiv nepravdi i silnika, a za bratstvo među ljudima bez obzira na nacionalnu pripadnost.
“Od toga zaziru svi nacionalisti. ‘Po šumama i gorama’, ‘Bilećanka’, ‘Konjuh planinom’, ‘Oj Mosore, Mosore’, ‘Golem merak imam, mamo’… bez obzira na istoriju nastanka, te su pesme ostavština partizanske borbe i u Hrvatskoj i na području bivše Jugoslavije. Poput ‘Bella Ciao’ ili ‘Ay Carmela’, deo su svetske kulturne baštine”, kaže Pusić.
Prisetio se i zanimljivih ličnih detalja. “Otac moje supruge, Bosanac koji je s 19 godina otišao u partizane, često je, dok je radio, fućkao melodiju pesme ‘Na oknu glej obrazek bled’. Naučio ju je u partizanima kao slovensku partizansku pesmu. Reči te lepe i setne pesme jeste napisao Slovenac, ali melodija je uzeta iz antifašističke pesme iz španskog građanskog rata, ‘Dime donde vas, morena’ (Kuda ideš, crnokosa). A kada smo devedesetih, na Trgu žrtava fašizma u Zagrebu, tražeći povratak tog imena, pevali ‘Padaj silo i nepravdo’, u kojoj je glavni lik Matija Ivanić, vođa pobune hvarskih seljaka protiv mletačkog ugnjetavanja, većina nas nije bila sigurna da li se radi o partizanskoj pesmi ili o narodnoj pesmi iz 16. veka kad se buna dogodila. No, reči su bile buntovne i prikladne. Zapravo je pesmu, kao pesmu o slobodi, napisao krajem 19. veka Josip Smodlaka, a u NOB-u su hvarski partizani iz čete ‘Matija Ivanić’ malo promenili tekst i dodali Matiju Ivanića”.
Pusić na kraju poentira: “Te pesme kao da nose ‘odjek koraka’ jednog slavnog doba, doba kojeg nacionalistički revizionisti pokušavaju oklevetati i potisnuti iz sećanja, i to ne zbog grešaka koje je vodstvo partizanskog pokreta počinilo kad je došlo na vlast, nego upravo zbog visoko moralnih načela za koje se taj pokret zalagao u borbi protiv okupatora i kvislinga”, poentirao je Zoran Pusić.
“A dok slovenska ministarka kulture uvodi partizanske pesme u nematerijalnu kulturnu baštinu Slovenije, hrvatska ministarka kulture ne može izgovoriti da je nad Srbima u Jasenovcu počinjen genocid”.